“ Hopen dat wij den vrede zouden zien aankomen “

 

In heel wat brieven komt de wens naar vrede  terug met hun verzuchting over de wrede tijd.

     30 april 1914   -    Ik heb een brief ontvangen van Cyriel Soenen en hij zegt dat er zoveel Russensche soldaten zullen toekomen en dat er al veel toegekomen zijn van Oostralie en ook veel Canadeezen. Als men dat al hoord men zouw pijzen dat de wereld ten einde is. Het is maar gelijk gij zegt wien hadde het eens gedacht als zij alleen binnen geroepen waren, wij mochten wel denken dat zij in vier gingen weeder zijn, het zal vier jaar zijn voor dezen die nog leven want hier zal het eindigen, het zullen nog veel menschen hun leven verliezen.                  Theofiel Vanmeenen

 

Abele 3 februari 1915 - Dien schrikkelijke oorlog die zoovele arme slachtoffers komt te maken, verhopende beste vrienden, dat u allen in goede gezondheid bevindt en met de beste courage bezielt zijt drukken wij u allen de hand van verre met de goede hoop malkaar wellicht op onze streek te zullen weder zien en beste vrienden zullen blijven gelijk wij altijd geweest hebben.                                                                                                                                 Odile Lamaire

 

Pourville 17 september 1915  Het zou alligte mogen gedaan zijn met diene langdurige oorlog want ik ben het al lang moe maar het komt nooit geen verandering;                                   Albert Verbeke

 januari. 1916 - Ik wens hulder allen een zalig nieuwjaar en dat we van dees jaar mogen weer keren naar onze streke. Ik wens u ook ene schoone trouw en een fermen man binst het jaar.     Maria Vanmeenen

 

Oktober 1916  - Wanneer gaan wij ons huis weeder zien en zijn gelijk van voor den oorlog niet waar. Zij zullen maar staan van oorlogen als de menschen al dood zijn. Ze zeggen dat den oorlog nog gemakkelijk twee jaren kan duren zo moeten wij nog op ons huis niet peizen, ik geloof dat wij op het leste van de wereld zijn.                                                                        Maria Vanmeenen

Front 22 november 1916     Nichte Alix, De koplementen aan uw Vader en Moeder binnen weinige jaaren zijn wij weer op den Meulenhoek                                                                            Albert Verbeke

 

11 nov. 1916 - Het ware te wenschen dat we te naaste jaren weer in ons vaderland zijn om een keer malkander ons lief en leed te vertellen Wij kunnen het op geen papier schrijven welke wrede dingen het zijn in dat Frankrijk                                                                                  Maria Vanmeenen

 

Augustus 1916 - Ik geloof, mijn ziele,  dat den oorlog nog in de eerste vijf jaar zal gedaan zijn.                                                                                                                                        Cyriel Vermont

 

21 april 1917 - Als ik zal komen zal den oorlog misschien al gedaan zijn. Hij kan toch niet blijven duren.                                                                                                                                Gerard Bogaert

 

Tranchée  28.02.1917 - Beminde nicht ik hoop dat het met u allen nog goed is anders zou het mij veel verdriet doen. Surtout nu dat den oorlog bijna gedaan is  en dat wij allicht zullen mogen were keren naar ons land en dat wij al te gaar eens kunnen ons goed vermaken. Ze zeggen dat den oorlog bijna gedaan is maar ik weet dat ook niet maar ze zeggen dat hij alleszins van deze zomer  zal gedaan zijn. Het is te hopen dat het mag waar zijn.

 

24 november 1917 - Remi van nonkels schrijft ook.                                                                      Hij zegt “ Voor den oorlog deden wij de haantjes de sporen aan voort te vechten en nu hebben wij ze aan voor de Keizer den kop af te trekken. Voor mij  is het beste daarop niet veel te peizen en denken dat den oorlog wellicht zal gedaan zijn en zullen weederom middel vinden om terug naar Belgie te keeren en ons naastbestaanden te vinden die  jammerlijk zoo lang van ons gescheiden zijn.

Front den 20 januari 1918 - Jonkvrouw Alice, Mogen wij hopen dat binst den loop van dit jaar wij den vrede zouden zien aankomen                                                                                    Leon Hosdez

Front 13 september 10918 - Vandaag is het mijne verjaardag, ben nu juist 20 jaren houd nu in mijne schoone jaren hier in zulk gevaar zitten en dat er messchien niemand denkt welk gevaar het is. 't Is tijd dat den oorlog eindigt want anders zal ik het niet houden. Nooit meer gezond in mijne schoone jaren.                                                                                                Soldaat Achille Vandamme

 “Het zou alligte mogen gedaan zien dien langdurigen oorlog “

   Ik heb een brief ontvangen van Cyriel Soenen en hij zegt dat er zoveel Russensche soldaten zullen toekomen en dat er al veel toegekomen zijn van Oostralie en ook veel Canadeezen. Als men dat al hoord men zouw pijzen dat de wereld ten einde is.                        Het is maar gelijk gij zegt wien hadde het eens gedacht als zij alleen binnen geroepen waren, wij mochten wel denken dat zij in vier(?) gingen weeder zijn, het zal vier jaar zijn voor dezen die nog leven want hier zal het eindigen, het zullen nog veel menschen hun leven verliezen.                                                                                                                                 30 april 1914 Theofiel Vanmeenen

 

Dien schrikkelijke oorlog die zoovele arme slachtoffers komt te maken, verhopende beste vrienden, dat u allen in goede gezondheid bevindt en met de beste courage bezielt zijt drukken wij u allen de hand van verre met de goede hoop malkaar wellicht op onze streek te zullen weder zien en beste vrienden zullen blijven gelijk wij altijd geweest hebben.

Abele 3 februari 1915 Odile Lamaire

 

Het zou alligte mogen gedaan zijn met diene langdurige oorlog want ik ben het al lang moe maar het komt nooit geen verandering;                                                          

Pourville 17 september 1915 Albert Verbeke

 

Wanneer gaan wij ons huis weeder zien en zijn gelijk van voor den oorlog niet waar. Zij zullen maar staan van oorlogen als de menschen al dood zijn. Ze zeggen dat den oorlog nog gemakkelijk twee jaren kan duren zo moeten wij nog op ons huis niet peizen, ik geloof dat wij op het leste van de wereld  zijn?

Oktober 1916  Maria Vanmeenen

 

Ik ben curieus als het daar ook zo stijf gevrozen heeft. De menschen alhier hebben 13 weken niet kunnen werken. Het is nogal triestig als het zo koud is zonder een stoof. Het ware te wenschen dat we te naaste jaren weer in ons vaderland zijn om een keer malkander ons lief en leed te vertellen Wij kunnen het op geen papier schrijven welke wrede dingen het zijn in dat Frankrijk

Maria Vanmeenen 11 nov. 1916

 

Ik geloof, mijn ziele,  dat den oorlog nog in de eerste vijf jaar zal gedaan zijn.                      Augustus 1916 Cyriel Vermont

 

Als ik zal komen zal den oorlog misschien al gedaan zijn. Hij kan toch niet blijven duren.21 april 1917 Gerard Bogaert

Beminde nicht ik hoop dat het met u allen nog goed is anders zou het mij veel verdriet doen. Surtout nu dat den oorlog bijna gedaan is  en dat wij allicht zullen mogen were keren naar ons land en dat wij al te gaar eens kunnen ons goed vermaken. Ze zeggen dat den oorlog bijna gedaan is maar ik weet dat ook niet maar ze zeggen dat hij alleszins van deze zomer  zal gedaan zijn. Het is te hopen dat het mag waar zijn.                           Tranchée  28.02.1917 

 

 “ Voor den oorlog deden wij de haantjes de sporen aan voort te vechten en nu hebben wij ze aan voor de Keizer den kop af te trekken. Voor mij  is het beste daarop niet veel te peizen en denken dat den oorlog wellicht zal gedaan zijn en zullen weederom middel vinden om terug naar Belgie te keeren en ons naastbestaanden te vinden die  jammerlijk zoo lang van ons gescheiden zijn.                                                                                                             Remi van nonkels 24 november 1917

 

Jonkvrouw Alice, Bang was onze nacht in het verleden, donker schijnt nog de toekomst maar geheel in de verte schittert een lichtend punt, een lichtje dat weldra grote zal worden en zich weldra in een blinkende zon zal ontboezemen. Het is de zon van oneindige vreugde die zich aankondigt                                                                                                             Front den 20 januari 1918 - Leon Hosdez

 

 

Te voet van Dranouter naar de Calvados met paard en kar wonen langs de straat, en bommen boven Parijs

Vroegere buurvrouw en vriendin schreef

 Maisons Lafitte 9 juni 1918

Beminde vriendinne,

Gij moogt kontent zijn dat gijder zoo verre zijt want het kan zijn tusschen hier en veertien dagen dat wij weeder moeten vluchten. Zij maken nu tranchees rond Paris.

Petrus Coene is ook al voor tweede maal gevlucht. Hij is gevlucht met zijn boerin met peerden en wagen en zij woonen langs de straeten en maken eeten langs de geskant ( graskant) gelijk de soldaten. Het is algelijk triestig.

En de vrouw van Jules Soens,  Emelie en Louise en Henri zijn nu ook weeder gevlucht van Dranouter  en zijn te voet naar de Calvados gevlucht naar het departement waar wij ook zoo lang geweest hebben.

Beste vriendinne, de knecht van Jules Masschelein van bij onze deur is zondag morgen dood geschoten aan Dixmude van een brokke obus die door zijn herte gepasseerd is. Hij noemt Omer, zij waren met vieren in der zelve companie. Dat is ook niet goet met zoveel broeders te samen. En Gaston is bijna blind geweest van de gaze.

Beminde vriendinne, wij moeten nooit geen nacht slapen of den duitsch is daar met zijn vliegers. Het is tog alle nachten. Het is weeral 8 dagen dat hij op Paris bombardeerd met zijn canons. Gij zouw moeten hier eens zijn om het mouvement te zien.

Lieve vriendinne, theophiel licht nu in Crombeeke bij Jules Dewulf. Hij zegt dat Oktafie zoo mager is. Zij doen nu de win kommerse ( wijnhandel) en de twee dochters wasschen in het hospitaal voor de soldaten.

Voor het moment kan ik geen goed nieuws schrijven want het is al slecht dat wij geheele dagen hooren en zien.

Maria Vanmeenen

Hoe zou het in Belgie zijn ?

 Soldaat Joseph Rosé van op het front schrijft op 13 juli naar Alix.

Beste vriendin,

Ik neem nog eens het potlood in mijn hand te nemen om u te laten weten als dat ik nog altijd in volle gezondheid ben.

Mijne ouders en mijne twee zusters Madeleine en Godelieve zijn in Vlamertinge bij vader en moeder. Julie en Maria zijn in Belgie gebleven en wij weten niet waar. 

Remi die is in Zwitserland in eene school en stelt het zeer goed. Anders van mijne familie is er maar mijn onkel Gustaaf Vandecasteele die hier in Crombeke is met zijn vrouw en kinders.

Gij vraagt ook nog hoe het gaat met Patou's. Daar weten wij niets van. Scheerlincks die zijn in Poperinghe  en stellen het ook nog geheel goed.

En om naar de Roobaert terug te keeren zult gij nog wat moeten wachten want ik geloof wel dat geheel den boel daar zal aan stukken  geschoten en geslagen zijn.

Over vrijen en trouwen van mijn moeder

 Bij het doorbladeren van de 90 brieven naar mijn 21 jarige moeder tijdens de wrede wereldoorlog met zijn miserie vond ik ook bijzonderheden over haar jeugdig leven met mooie  herinneringen aan en van haar jeugdvrienden . Vrienden en soldaten schrijven haar over het uitgaan te Geluwe en soms wel met een lonk naar romantiek. 

Reeds op 6 september 1915 schreef Odile Lamùaire:

" Alice, ik heb gehoord dat ge niet meer zult terugkeren naar Belgie, dat ge kortelings gaat trouwen met nen franschen boer. w    at zullen al uw vrijhers van Gheluwe, Zonnebeke en Becelaere triestig zijn. Ge wacht van trouwen tot na den oorlog. ' KZal ik dan den goeden bezorgen voor u. " 

In heel wat brieven doet Achille telkens als hij hem gezien of gehoord heeft de complimenten van Cyriel Capon aan zijn zus. Ook zijn  ze samen bij haar in Vertheuil geweest. Maar ook anderen gissen naar een trouwdag of een vrijer.. 

Soldaat Vandelanoote schrijft in zijn brief van 11 sept 1916                                                       " Nu Alix dat het moest zijn dat gij zouw trouwen op het onverwachtste zeg het mij toch nietwaar."

Soldaat Gerard Bogaert  op 7 juli 1917 laat Alix weten dat hij verandert is van adres " en campagne" en dat hij op verlof geweest is maar haar jammer genoeg niet heeft kunnen bezoeken. " Want ik zou ne keer tot bij u willen komen maar het zal ook wel komen".

Soldaat Joseph Rosé zet in zijn brief van 13 juli 1917:                                                           " Nu Alice, Ik denk sedert dat gij nu in Frankrijk zijt dat gij al lang ne Franschman opgesnakt hebt. Daar zijn zoo nog al veele lieflijke jongens bij die nog al veel houden van de Belgische meisjes."

Vriendin Adeline Lamaire Parijs 31 juni 1917

" Alix, van andere dingen gesproken. Hoe gaat het nog met al uw vrijers. Gij heeft er nooirt iets van verteld. Of is het misschien daar geen mode ? Dat kan ook zijn. "

Op 4 november 1917van uit Le Vaudreuil                                                                             dat Martha Vermondt zal trouwen met Gaston Vandekapelle.                                                                     " Ziet ze nog eene van uw vrijers dat ge kwijt zijt. Ge zult alzoo er zonder vallen, quel malheur !" 

Een beetje later in een andere brief schrijft zij:      

 " Gerard Bogaert als hij komt vraagt altijd hoe het gaat met u en als gij nog niet vrijt. Mij dunkt dat hij schrijft naar u en Capon. Hoe is het ,komt hij nog naar u. Mij dunkt dat hij nog altijd den naasten is, nietwaar. "

Odile Lamaire vraagt in zijn nieuwjaarbrief van 28 december 1917      

" Alice, Te naaste week komt Martha Vermont met eenen soldaat van de kanten van Kortrijk. Wanneer zal men hooren dat het uwen toer is."

   En nog:   " Alice, ik heb hooren zeggen dat ge zult trouwen in het begin van Februari met Capon. Is het waar ? "

Leon Hosdez wenst in zijn nieuwjaarbrief van 20 januari 1918                                                 " Mijn wensch is ook dat gij zohaast mogelijk zoud mogen het geluk hebben die achter gebleven familieleden te mogen in uw armen sluiten . Ik wensch ook jonkvrouw dat aan uw verloofde geen ongeluk geschiede en dat gij zou mogen het geluk genieten van hem dikwijls in uw familie in verlof te zien."

Nonkel en tante Camiel Dewitte- Vermont  van uit Villiers die waarschijnlijk ergens een neusdoek cadeau gedaan heeft aan Alix schrijft op 8 juni 1918                                                " Gij zegt dat gij gaat uwen neusdoek houden tegen dat gij trouwt. Gij gaat toch zeker wachten tot wij kunnen naar uw bruiloft komen."

Met Nieuwjaar wil hij dat zijn zuster een pakje stuurt naar Capon.

" Alix, gij zouw ook moeten iets zenden naar Capon voor mijn nieuwjaar want  gij moet weten soldaat zijn zonder ouders dat het freed is. Gij moet hem maar een pakje of zoo zenden, want ik heb veel liever dat gij ook iets zend. "

In deze brief is Achille nu duidelijk en direct. Hij schijft.

Beminde zuster,

Ik heb gevraagt aan Cyrille wanner gijder nu zult trouwen dat ik geerne een congé zouw hebben en dan nog een om naar de trouwfeest te gaan. Dat ware te minste nog iets. Gij zouw dat moeten doen. Gij zijt nu al oud genoeg. Nu haast u maar dat ik kan komen 'k heb nu juist schoon kleederen.

Einde van de liefde

Op 14 sept 1919 antwoordt een vriendin van uit Moorsele  op een brief van Alix. Het zou de zus zijn van Cyriel Capon die gebroken heeft met de vrijage. 

"Gestelde vriendinne'

Ik kom juist op uwen brief te antwoorden dat ik donderdag ontvangen heeft. Ik heb gewacht  u terug te schijven tot den zondag wegens in de week teveel werk.

Alies, ge moogt gerust zijn. Ik heb de brief ontvangen zelf en niemand weet er van en ik vertel thuis niet van wat alles gij wilt schrijven. Ge moet u niet geneeren ge weet dat ik u nog altijd genegen ben van voor den oorlog dat wij zoo goed cameraden waren. 

Gij vraagt mij ook als wij er tegen kwamen. O neen Alies, wij hebben niet anders gezegdt tegen Cyriel of dat het niet schoon is van subiet te trouwen als den oorlog gedaan is. Dat hij nog zeker wel had kunnen wachten  daar hebben.

Maar anders Alix is het nooit van u niet gezegdt geweest maar indien wij zien dat hij het toch niet wil laten moet hij maar zijn goeste doen.

Maar Alix gelijk gij mij vraagt als hij hier in kennisse is met een andere dat is er niet van want ik weet er toch niet van tot nu. Maar als het waar is zoo gauw als ik het weet zeg ik het u subiet . Ge weet wel dat ik u genegen ben. Alix wij weten niet met wat ik kan bedanken van zoo goed te zijn met mijn broeder. Wij hebben hem al dikwijls genoeg gezegdt dat bij u zijne plicht is en daar op kan hij niet antwoorden.  Alix als het komt dat hij met een ander trouwt zuld hij het doen om u te kullen. Maar hij zelf zal ermee gekuld zijn want t is hij die ter moet mee leeven.  En met zoo een verkeeren zoo lang en dan met een andere subiet trouwen. Zoo mannen trouwen nooit met hun gedacht en ze hebben nooit geen geluk. 

Ik weet wel Alix hoe het gaat als men zoolang met iemant verkeert daar hebt ge toch spijt van. Hij zal mij daarin leelijk misdoen als dat waar is. Ik weet dat gij een goed mijsje zijt en treffelijk gelijk gij of ik gedraag  seder dat wij elkaar geschijden zijn heb ik nog nooit met iemand verkeerdt want had ik willen trouwen binst den oorlog heb ik de occasie genoeg gehad maar ik zeg neen want voor mij is het een groot kruis op den wereld. Elk kout (spreekt) van trouwen en ik ben weer alleen met mijn moeder. Als ge een schoon occasie hebt dan laat ge ze schieten en dan moet ik thuis blijven. Daar is mijn plicht nooit voors gaan en moeder

Nu Alix ik zie dat ge zoo geeren weten als het waar is dat ik zoo kort op het trouwen gestaan hebt. Ja Alix maar ik heb toch die jongen laten schieten. En had ik met die jongen getrouwt moest ik binst mijn leven geen slag meer werken, zoo een schoon occasie krijg ik binst mijn leven nooit meer. Maar ik zeg Alix als ge alzoo gespeelt zijt is het niet geestig. Gelijk ik, het was een jongen van Beveren. Hij woont 5 uren van hier en hij was 10 jaar ouder als ik. Wij zijn nooit weg geweest want ik was zoolang alleen met mijn moeder. "

Met Capon trouwen is er niet van gekomen. Wel huwde zij nog geen jaar nadat zij  uit de Frankrijk naar Geluwe terug gekeerd was op valentijnsdag 1920 met Albert Dierynck

. In een kladbrief om te doen vertalen en naar jhet klooster te Vertheuil te sturen schrijft Alix. 

" Beminde zusters,  

Voor mij is het niet schoon zoolang te wachten van schrijven , de zommer is bijna voorbij. 

Ik stelt het eerste klasse goed in mijn huwelijk. Ik heb een braven man die in alles betrouwen stelt op God en waar wij samen onze Goddelijke plichten kwijten hetgeen mijn grootste plijzier is.

Onze winkel gaat ten uiterste beste en ons werk ook. Wij hebben deze zomer zeer wel geld gewonnen.

Mijne man heeft 16 broeders en zusters waar er 5 van gestorven zijn, schuld van den oorlog en waar allen getrouwt waren en laaten alle kinders achter. 

Er blijven nog twee ongetrouwt, een die dient en de andere bij mijn schoonmoeder. "

Oktober 1914: bewoners van de Molenhoek vluchten.

 

In de sfeer van de honderdjarige herdenking van de Grote Oorlog ben ik op zoek gegaan naar herinneringen aan mijn oom- soldaat in 14-18  en vond deze brieven  in nagelaten oude documenten van mijn moeder zaliger.

Achiel is geboren op 18 september 1898 als zoon van landbouwer Jules Vandamme. 

Zijn moeder Silvie Dewitte  overleed toen hij 8 jaar was. Twee jaar later hertrouwde zijn vader met Eugenie Mahieu (Geluwe,°  14.11.1865)  

Hij woonde op de wijk Molenhoek op de grens van Beselare met Geluwe en hield er de wijkherberg De Roobaert open.

 Mijn moeder Alix (° 18.11.1893) was zijn oudste zus met wie hij tijdens zijn soldatentijd correspondeerde en die zijn toeverlaat was.  Wellicht waren de ouders het schrijven niet machtig of hadden geen tijd zodat zij die taak op haar nam.

        Zoals zovele dorpelingen vluchtte hij met zijn gezin naar Frankrijk tot      in Vertheuil nabij Bordeaux. Honderd gezinnen zijn naar Frankrijk uitgeweken. Meer dan 20 Geluwse families verbleven in Normandie. Anderen waren rond gestrooid over heel Frankrijk, in het Noorden, het westen, Bretagne tot in de Midi.

Alix verbleef in het hospitaal klooster en de ouders met  de kinders Margriet (14j) ,Antoinette (6 j) en George (4j) op de kasteelhoeve.  

De dochter Martha (19j) diende bij een heer in Tourcoing en was niet mee op de vlucht. Later is zij met haar heer gevlucht uit Frankrijk en was gedurende vier jaar zoek.

  Achiel werd te werk gesteld als bakkersgast in Bordeaux tot hij half juli 1917  opgeroepen werd in het leger. Vanaf die tijd correspondeerde hij haast dagelijks met zijn zus. 

De brieven die hij haast dagelijks schreef ( een 200 tal), getuigen over zijn soldatentijd en het frontleven tijdens de eerste wereldoorlog, over de band die hij had met zijn ganse familie en zijn vrienden en dorpsgenoten als Odile Lameere, Camiel Scheerlinck, Maurice Vandenabeele, Goemaere Jerome, Silver en Richard Durnez, Omer Demyttenaere, Cyriel  Capon, Valeer Desmyter, Odile Wagnein, Jules Dewulf en nog andere.

Achiel overleed, nog steeds als soldaat, op 13.02. 1919 in het militair hospitaal van Antwerpen ten gevolge van tyfus.

Daarnaast zijn er nog een 90tal brieven van familie en vrienden die haar schreven over het leven in het achter gebleven Geluwe, Beselare en hun ervaren op de vlucht waar zij waren. 

 

Groeten van streekgenoten aan het front in Calais

 Calais 31 januari 1918

Beminde zuster,

Voor den eersten dag dat ik hier ben zij hebben mij nog al doen springen. de duitsche vliegers zij hebben maar 20 bommen gesmeten en al digt tegen ons. Maar zij hebben er niet in gelukt want er waren geen doden nog gekwetsten.

Nu Alice, gij zouwt nooit raden bij wie ik geweest heb, bij Omer Demyttenaere. Hij is hier in Calais en hij doet vele coplementen aan geheel de famille

Er is hier nog een van Terhand, Maurice Vandenameele die gij zeker wel kent en de knecht van den hast van Becelaere.

Ik heb ook bij Camille scheerling geweest als ik nog in St.Quentin was. En hij doet ook de coplemeneten aan geheel de famille.

Nu doet de coplementen aan geheel de famille, aan alle vrienden en kennisen bijzonder aan het hospitaal.

uw toegenegen broeder Achille Vandamme D128 3e Batterie

Onderaan de brief van Achille werden volgende complimenten geschreven:

De groote complementen van eenen soldaat die nieuws begeert van Victor Moerman, herberg De vier winden aan de depot van de tram.

Goemaere Jerome, adres gelijk uwen broeder

De complementen van een die nog dikwijls in de Sleerin geweest heeft bij u: Sylveer Wagnein

In zijn brief van 19 februari schrijft hij van aan het front.

Beminde zuster,

" Ik ben nu alle avond bij Capon. 'k Heb gister avond bij Daniel Larnout geweest. hij is ook veel verandert ,'k heb ook bij Jules van kot van den molenhoek geweest. Het is geheel zijn vader hij is toch zoo verandert, 't Is onzeglijk en verhoudert.

De complementen van Capon, ook van Sylver van den nast  van Becelaere en diene Goemaere dat daar geschreven had op den brief en nu nog een ander van Veurne die naamt Prosper Vandewoude"

Een certifikaat om verder te vluchten uit Noord Frankrijk

 

Heel wat streekgenoten zijn gevlucht richting Fans Vlaanderen en daar gebleven. In april-  mei 1918 werd het er te gevaarlijk. Zo schrijft J. Syx , ook met medeweten van Paul Durnez naar Jules Vandamme. Zij verblijven in Vlaringhem .nabij Steenvoorde.

Blaringhem 20 Mei 19218

Lieve Vrienden,

Wij hebben met vreugde uwen brief ontvangen waarin wij zien dat gij nog altijd in volle gezondheid zijt en met ons van het zelve.

Jul, ik heb wat nog gewacht van te schrijven om reden ik ben alle daege Paul Durnez verwachtende om te trouwen en ik ging hooren wat hij daarvan zegd. 

Maar Jul zouw dat niet wel zijn van gij een certifikaet te vraegen aan den burgemeester van uwe parochie en dan naar mij te zenden zoo gauw mogelijk want zij zeggen dat zij gaan beginnen atekieren ( aanvallen) en de menschen hebben al vreeze dat zij gaan moeten vluchten. Het is nu al wel tien daegen dat zij alle daege komen met de troplains en ze doen wat om bommen te smijten de eenen  hier en den anderen daar. Zij bedeelen het een bitje omdat de menschen al een bitje zouwden heen ( hebben).

Maar wij zijn toch zo benauwd. Maar wij heerden (verdragen) onze (alzo) lang of dat wij kunnen want gij kunt nog altijd beter bestaan in uw huis of dat gij moet weg gaan want het is dier leven en nog geen brood krijgen voor uw geld? Het is hier alzoo de vluchtelingen kunnen geen brood krijgen met het geld in hun hand.

Ik heb eenen brief ontvangen van Maurice en hij zeg dat gij gaat moeten zeggen dat het familie is of dat wij niet zouwden mogen komen.

Jul, weet gij met hoeveel wij zijn ? Met vijf ik en vier kinders en den jongsten is 12 jaar gepasseerd. 

Ik peis dat gij aan mijne vraag zal voldoen. In afwachting groeten wij u allen.

Julie Syx

Blaringhem 2 juni 1918

Beste vrienden,

Ik neem de pen in mijn hand om u u te antwoorden op den brief die ik gister ontfangen heb en waarover ik zeer kontent ben.

Jul, gij vraagt of  ik al frans kan, neen maar de kinders wel en ik zal nooit geene kunnen om reden het is hier al vlams dat zij spreeken.

Paul Durnez heeft gister een wagon gaan vraagen en hij koste voor het moment geen een (hebben). Maar van zoo gauw wij een wagon heen ( hebben), wij komen en het zal niet lang duren

Maar Jul,er is hier eenen man ,die vroeg aan mij of hij had kunnen meede gaan met mij en die vroeg aan mij of ik had willen schrijven nar u achter een certifikaat en ik dorste (durfde) niet zeggen neen.

Jul, als gij liever heed(hebt) dat zij niet komen gij moet maar weer schrijven naar mij dat de burgemeester geene meer wild geven. Maar als het voor u gelijk is en niet te slechter voor ons. Zij mogen van mij mede komen en wij zouwden te gaare doen op den wagon. Hij zouw ook zijne meubels mede brengen.

Jul ik ben benauwd dat ik u zal kwaad maaken dat gij zo veele loopinge moet doen maar als het voor u wel is het zijn geheel fraaie (brave) menschen. Dat is een zeeker Seriel Tioteca en zijne vrouw en Henri Bossuit en zij woonen al te Steenbeeke.

Zoo nu Jul ik laat het bin uwe handen. Het is voor mij stijf wel en gij zouw ook moeten zgggen dat het falilie is ,Jul.

Als het wel is voor u gij mag twee huizen bezorgen en wij zouwden da    n uwe ruzie betalen als wij bij u zijn.

Jul, ik laat er u van meester al dat gij doet voor mij is wel.

Jely Six

Nieuws uit de gazette over Geluwe en nieuws over de broodrantsoenering.

 Maisons Lafitte 10  februari 1918

Beste vriendinne,

Wij hebben in de gazette nieuws gevonden over  het leeven van Gheluwe.

 Ook van een adres van een Gheluwenaere die uit gekoomen is al Holland en nu leert voor soldaat in het Camps d'Auvours met name Theopphiel Taillieu van het Roozenhoekje.                                                                                                    Leonie Vanmeenen heeft hem geschreven als hij niet weet waar dat René Vervaecke is.                                                                                                            Hij heeft haar weeder geschreven dat hij nog lang in St. Eloi gebleven heeft en veele verkocht.    En nu is hij moeten vluchten naar Gullegem.

Beste vriendinne, en de zuster van Theophiel die getrouwd was met Achiel Brouwers is gevlucht naar Brussel en Achiel is al dood van het jaar 14. Zij is nu daar met al hare kinders.

Beste vriendinne, wij zijn nog altijd in hetzelve werk, alle vier en binnen eenige dagen gaat Theopphiel in congé koomen.

Beste vriendinne wegens het brood. Het is gelijk bij u 300 grammen dat is tog te weinig om te werken. Wij moeten ons op het vleesch en de chocolat betrouwen. Wij doen lastig werk en met ons bitje brood kunnen wij daar niet meedoen.

Doe de complimenten van geheel ons huisgezin,

Maria Vanmeenen.

Op 22 februari 1918 schrijft mevr. Camiel Dewitte- Vermont

Beste Neef,

Ik heb lang gewacht van antwoorden omdat gij vroeg als wij ook de kaarte  (rantsoeneriungskaart) van brood hebben. Het is nu goed gekeurd met den 1e maart te beginnen.

500 gram voor mannevolk, 400 voor ons, 200 voor de kleine. Wij gaan ook allemaal veel broodhonger moeten lijden. En ander dingen wij krijgen het ook niet. de levensmiddelen zijn bijna niet koopelijk van de dierte en niet krijgelijk.

Beste Neef, wij zijn voorzeker gelijk gijder geheele dagen hetzelve ach dat dienen vreeden oorlog nog gedaan waare, wij zouden allen van tien jaren verjongen tegen dat wij al tezamen gaan geraken. 

Als het nog een wat oorlog is noncle Camiel gaat zot komen voor den tabac alleene. Hij krijgt geen alf genoeg.

Ik moet eindigen en druk u de hand van verre omdat ik bij u niet kan geraken.

Uwe noncle en tante

Camiel Dewitte-Vermpont

Parijs gebombardeerd

 Maisons Lafitte 10 februari 1918

Beste vriendinne,

Er is een trein toegekoomen in frankrijk en er waren 10 dooden. Zij peizen dat zij moeten bezweeken zijn van den honger.

Gijder heeft zeeker ook gezien in de gazette dat den duitsch gekoomen heeft naar Paris met bommen. 

Ik  heeft nog nooit meer benauwd gehad of dien nacht. Er waren 6 u duitsche vliegmachienen boven. Er zijn 45 dooden en 20067 geblesseert.                                                Wij gaan nu savont naar huis gaan voor te slapen. Het is daar te gevaarlijk ront al die fabrieken. Wij hebben teveel benauwt geweest. De bommen vielen  rondom het huis waar wij slapen.

Beste vriendinne,                                                                                                                         Hier in Paris zijn er ook veele americanders. Ik kan u niet zeggen hoe slechts het hier is. Men kan hier de getrouwde niet uit kennen bij de jonkheiden. Het is erg om dat gehele dagen te zien wat voor streken dat zij uitsteeken.

Beste vriendinne ,                                                                                                                          als wij nog eens te samen geraken gaat ik u veele moeten vertellen. En als gij mij weeder schrijft gelieft een temper op te zetten. Ik hebben moeten 30 centiemen betalen van seeder den 1e februari. Al de brieven die toekoomen die van geen soldaten koomen zal er taks op staan.

De complimenten van geheel ons huisgezin

Uw gebuur Maria Vanmeenen.

Klik op de brief voor een lied over de oorlog "Halleluja"

Achille zoekt een lief om te trouwen na de oorlog

 In een brief  schrijft zuijn zus Alix dat Alida de ardessen gevraagd heeft van Capon en Demyttenaere. Uit deze brief  blijkt dat Achille liever zich zelf voorstelt aan Alida dan haar het adres van Capon en Demytenaere te bezorgen.

Honfleur 13.12.1917

Beminde zuster,

Ik zie hier den brief van Alida.       Zij vraagt om het adres te hebben van Capon. Ik zal er niet van begaren. Gij moet maar doen wat gij wilt maar ik zal het niet opzetten. Ik zal haar eenige rare dingen schrijven en zeggen dat uw broeder nog geen lief hebt  en dat altijd achter zoekt. Wat dat gij daarvan zal zeggen. Het is een snel meisje ge hebt niet vergeten.        Ik zal het adres van Demyttenaere niet geven. Als gij het wilt geven moet gij maar insteken.

Uw broeder Achille

In een kladbrief  in gebrekkig frans  naar een zekere Alida schrijft Alix  dat haar broer op zoek is naar een lief. Wellicht is dat het antwoord  van zijn zus Alix. 

Cher Alida,

Je fait reponse a votre lettre qui me fait bien plaisir et j'ai vu que vous ete toujour a bonne sante et de nous tous il et de meme.

J'ai vu que votre pere est toujour a bonne sante vous le ferai bbien le bonjour de nous tous.

Vous dit que lui tarde bien de retourner a Belgique  mes je croi qui et pas seul. Il nous tarde bien aussi pour revenir en Belgique.

Mon frére il lui tarde bien que la guerre finise pour se marier mes puisque a maintenant il a trouve personne. Si vous lui trouvai quelquez chose, sa lui fairai bien plaisir.

Le bonjour de nous tous et surtout de mon frère.Faite bien le bonjour a votre pere.               Reserve un bonne poigné de main de votre ami

Alice 

Nota: De reden waarom Alix in het frans schrijft.

Op 10 februari schrijft Maria Vanmeenen: " Alida Ghekiere heeft mij geschreven en kan geen vlamsch meer schrijven. Ik hebben moeten mijn brief doen lezen. Het is wel vreed niet waar dat onze geburen nu geen vlamsch meer kunnen. "

Op 16 januari schrijft Achille van uit St. Quentin                                                              Alice, Gij hebt over twee dagen een brief gezonden van Alida Gesquiere. Is dat om te antwoorden laat het mij weten.

En op 19 januari schrijft hij 

" Alix, ik heb eene schoone postkaarte  gehad van Alida Ghesquire. Ik geloof dat zij het zal meenen.. Ik zal haar een schoon briefke maken."

Op 29 april schrijft hij van in het front

"  ik heb gezien in uwen brief  dat er 20 jonge dochters ingekomen zijn van Paris en dat er snelle bij .zijn. wilt gij iets doen voor mij, ja gij zou moeten vragen als er geen zijn die zouw willen in correspondance geraken met Belgsche soldaten voor mij en mijne cameraden maar eerst voor mij. Dat zouw mij veel plysier doen, dat geef noch zoo corage en ik moet de die van St.Estephe niet meer hebben. Zij heb weederom schoone brieven geschreven maar ik heb ze afgeschreven. Dat ze mijne broek kust. "

 Frond  16/5/18       

" ik heb goed uwen brief ontvangen waarin  gij zegt dat de meisje van Paris niet  mogen  schrijven omdat zij bij de nonnen zijn, ook zegt gij dat ik nog te jong ben om naar vrouwvolk te schrijven aan 20 jaar.

Men zal niet mogen schrijven aan 50 jaar ook niet. Nu ik zal wel eene vinden als ik in conge ben. Ik ben er zeker van. Nu , gij zegt op den anderen brief dat het ginder maar slecht weder is en hier, 'is al van den 10en dat men niet kan buiten blijven van de warmte. Het is hier bijzonder schoon weder. 

" ik zie ook dat gij Zitha nog niet gezien hebt, dat is trieste. Maar ik geloof dat gij beschaamdt zijt. Gij moet u voor niemand generen dat is geen schande en nog het is oorloge.

Gij mag het allemaal niet laten van te vragen aan die meisjes van Paris.  Ik verlang weederom om in conge te komen om ne keer die meisjes te zien. "

Op 27 juli 19018 is Achiel nog niet vergeten en schrijft hij naar zijn zus.

Frond  27/7/ 18  

".... ik heb gezien op uwen ander brief dat de amerikaansche troepen in Vertheuil gaan komen om een vliegplein te maken.  Ja dat zal ook verslechten voor mij als ik in conge kom.

Die amerikaansche zullen weg lopen met dat vrouwvolk in Vertheuil maar gij zult Zitha niet laten pakken zulle. Gij moet het haar ne keer zeggen al lachen alzoo wat dat ze zal zeggen.

Ge doet mijne complementen en zeg dat ne keer alzoo.                                                       Ziehier mij nieuw adresse: Z 262 batterie MVD Armee  Belge."

Isidoor Vermont overleden

 Villiers 2 januari 1918

Zeer beminde Neef en familie,

Gij zegt dat Achiel in congé gekomen heeft en snel en gezond is. Als gij schrijft gij mag niet mlaaten van de complimenten te doen van ons allen. Gijder zijt in verdriet maar nog een jaar het is hetzelve met ons, onze Achiel moet er ook naar toe en het gaat zoo zeere komen waar achter dat gij niet verlangt. Het is rechtuit.

Beste neef, ik moet nog iets mededeelen. het is droevig nieuws dat onze broeder  Isidoor Vermont Vanrobaeys dood is na zes maanden ziek te zijn en ook gans alleen zonder vrienden of kennissen. Welk een verdriet met dienen oorlog.

Uwe onckle en tante kozins en nicht

Camiel Dewitte - Vermont.

Best niet teveel spreken over den oorlog , we zijn op slechte voeten

 .Odile  Lemaire schrijft zijn brieven op briefpapier van de firma waar hij werkt.

Hij schrijft ook klaar, foutloos en niet in het dialect. Blijkbaar is hij wat gestudeerd.

Zo schrijft hij op 28 december 219217.

Beste vrienden,

Met onze gezondheid gaat het allerbest, allen zijn  snel en verhopen van u hetzelfde. Maar  met Armand, den armen dompelaar is slechter gesteld. Reeds 6 weken is hij bij ons en oprecht ziek en hoe het zal eindigen is mij onbekend. Het is reeds van augustus dat hij niet meer werkt. Het is wel triestig in zulke tijden en nooit ontvangt hij het minste nieuws van vrouw en kinders. Hij is waarlijk gelukkig nog ons te hebben. Zooniet ging hij al begraven zijn.

Nu van den oorlog. Beste vrienden, is het best er niet teveel over te spreken want we zijn op slechte voeten. Voor mij mag hij van morgen gedaan zijn, gelijk op welk eene manier want het leven zal van langs om lastiger en duurder worden en van langs om meer menschen dood..

Nieuwjaarwensen 1918

Nieuwjaarbrief Achille

Onder de brieven vonden wij dit kladschrift van brief afkomstig van zijn 17 jarige jongere zus Marguerite.

Vertheuil den 29 december 1917

Beminde broeder,

Ik neem de pen in mijn hand om u een nieuwjaar te wenschen. 

Ik wensch u al de gelukken dat de goede God u geven kan dat het jaar 18 zouw moogen een jaar van vreede en bijeenkomst zijn. 

Dat God u  zouw mogen van het front houden en u de gezontheid en veele courage geven.

Aanveerd beminde broeder  mijn beste nieuwjaarwenschen van ons allen

Antwoordbrief van Achille " Zend mij een schelle van dat zwijn".

Honfleur 21/12/1917 ( datum kan niet kloppen met voorgaande brief)

Beminde zuster,

Het was drie dagen dat ik geen nieuws meer gehad heb van u en vandaag heb ik er twee gekregen van u en eene kaarte van Marguerite en ook het pakje waarvan ik zeer kontent ben van mijn handschoenen en ook van de boter en de soclat.

Nu ik heb gezien dat gijder het zwijn dood gedaan heeft. Ewel gij vraagt wat dat George moet zenden voor mijn nieuwjaar. Als hij een schelleke kan krijgen  van dat zwijn dat zouw al een schoon nieuwjaar zijn. Nu als hij geen heeft zal ik ook  moeten kontent zijn. Nu gij moet het maar zien. Ik vind dat aardig  alzoo een nieuwjaar vragen.

Nu gij zegt ook dat het stuk uit mijn handen zal vallen van die adressen die ik u gevraagt heb. Ewel als zij niets geven het zijn geen menschen en die niemand bij den troep hebben.

Alix, gij zouw ook moeten iets zenden naar Capon voor mijn nieuwjaar want  gij moet weten soldaat zijn zonder ouders dat het freed is. Gij moet hem maar een pakje of zoo zenden, want ik heb veel liever dat gij ook iets zend.

Odile Lamaire 

N.D. du Vaudreuil 28 december 1917

Beste vriendin,

Nogmaals moet nik mijne nieuwjaarwenschen zenden op papier, ongelukkig zulk eenen langdurigen oorlog, daarom laten wij den moed niet vallen.                                             Zodus bieden wij u allen onze beste wenschen voor het jaar 1918, eene bloeiende gezondheid, voorspoed in alle uwe ondernemingen dat ge den oorlog moge afkomen met de dikke beurze, en het bijzonderste van al dat ge mochte terugkeeren naar Belgie met gansch de ménage gelijk ge weggevlucht zijt.                                                                                    Dit is de grootste schat van al voor mij want er zijn reeds genoeg burgers en soldaten dood.

Verhopende dat het jaar 1918 zal de vrede meede hebben en wij zullen middel vinden om naar vaderland terug te keeren biedt ik u mijn beste groeten en wensch u vele courage.

Odile Lamaire

Alix, ik heb hooren zeggen dat ge zult trouwen in het begin van Februari met Capon. Is 't waar ?

Leon Hosdez

Van op het front schreef hij deze lange lyrische brief geheel foutloos

Front den 20 januari 1918

Jonkvrouw Alice,

Met de vernieuwing van het jaar neem ik de gelegenheid te baat mij tot u te wenden teneinde u en geheel uw familie mijne beste wenschen van gezondheid en geluk voor het jaar 1918 aan te bieden.

Mogen wij hopen dat dit jaar voor u allen een jaar wezen van volkomen geluk in voorspoed en moge gij ook in al uw ondernemingen gelukken en dat gij van alle tegenslag en ziekte zou mogen gespaard blijven.

Hopen wij ook dat wij binst dit jaar de vrede zouden zien aankomen opdat wij allen het geluk zouden mogen genieten onze familieleden weeder te zien welke ginder zijn gebleven en welke zoo ongenadig aan onze liefkozingen hebben ontrukt geweest.

Nemen wij moed jonkvrouw. Lang was de nacht in het verleedene, donker schijnt nog de toekomst maar geheel in de verte schittert een lichtend punt, een lichtje dat weldra grooter zal worden en zich weldra in een blinkende zon zal ontboezemen. 't Is de zon van vrede van oneindige vrede die zich aankondigt.

Ik wensch ook jonkvrouw dat aan uw verloofde geen ongeluk geschiede en dat gij zou mogen het geluk genieten van hem dikwijls in uw familie in verlof te zien.

Ziet hier in korte woorden de wenschen komende uit het diepste van mijn hart voor u en geheel uw familie en welke ik u bid aan te nemen.

Ik blijf uw rechtzinnige vriend

Leon Hosdez

Maria Vanmeenen  31 december 1917

Lieve vriendinne Alix,

Ik kom u eerst een gelukkig en zalig nieuwjaar te wenschen aan u en geheel uw huisgezin. Het vis te hopen dat wij van deez jaar elkander zullen weeder zien en weede moogen gebuur zijn.

Camiel Dewitte  

Villiers 2 jan 1918

Zeer beminde neef en familie,

Met de vernieuwing van het jaar is het nogmaals schriftelijk dat wij moeten een nieuwjaar wenschen. 

Het waar te hoopen dat het zou de laatste keer zijn want wij zijn het al even moe in dit frankrijk en zoo ver van vrienden en kennissen. 

Dat wij nooit maar meer ons kunnnen verhelpen met nu en dan een brief te schrijven en nooit het geluk hebben mekaar mondelijks te spreken die onze eenigste wensch is.

Ik zal sluiten nogmaals met de winsch van ons allen, hopende dat den brief in gezondheid zal besteld worden.

Uw onckle en tante kozins en nicht

Camiel dewitte

Zwaar winterweer en ziek en bevroren voeten

 

Er heerst een zwaar winterweer, zie hierbij de meteo van Parijs in die periode.

METEO  PARIS 1917-18  De la mi-décembre 1917 à la mi-janvier 1918,             hivers se suivent et se ressemblent puisque le froid fait de nouveau une apparition très remarquée du 16 décembre 1917 au 10 janvier 1918.    L’épisode   débute par d’abondantes chutes de neige, notamment sur Paris où il tombe                      13cm. A partir du 24 décembre, le froid redouble d’intensité et des                températures sous souvent inférieures à -10°C. Le 29 décembre, Perpignan est                   de nouveau ensevelie sous 40cm de neige. La matinée du 5 janvier 1918 es                t l’une des plus froide avec des pointes à -7°C à Perpignan, -13°C à Paris (-14°C à St-Maur), -15°C à Clermont-Ferrand, -16°C à Nancy et -17°C à Ly

Achiel schrijft aan zijn zuster:

Honfleur   10/12/17 

" Het is hier vreselijk kouwt , het vriest dat krakt en op de boord van de zee gij mag geloven dat het hier niet warm is. Gij zauw moeten de goedheid hebben  van mij een paar handschoen te zenden want ik heb dat vergeten mede te brengen, al eer al liever want ik heb van den morgen bijna slecht  gevallen van de kauwde aan mijn handen.".

Een week later op 17/12/17   schrijft hij:

" wij hebben vandaag niet moeten uitgaan want de sneeuw lag een voet dikke en gij mag geloven dat hier kouwd is. Ik verlang achter die handschoenen die ik u gevraagd heb want ik zit hier te yveren van de kauwde

OP 25 december 1917 stuurt hij een kerstkaart met daarop : " Ik lig seder 3 dagen in bed met de zere keel en in het hoofd de kurs (koorts) gelijk een paard. Vandaag is gebeter en daraom zend ik u een kaart en wenscht een hoogdag aan geheel de famille"

En ook Odile Lamaire schijft:

N.D. du Veudreuil 28/12/1917

Alix, hier is het bitter koud, dag en nacht vriezen. Moeder en Adeline vinden het beste niet verre van de stoof te blijven.

Op 12/1/18 is Achille via Calais in St Quentin beland en laat weten.  

Beminde zuster,

"Ik lig hier in bed en kan bijna niet roeren van het zeer (pijn) aan mijn voeten. Zij zijn vervrozen en ik kan niet gaan. Als ik moet naar het vertrek (wc) gaan zij moeten hier mij dragen. Zo gij ziet dat het maar redelijk is."

Op 16 januari schrijft hij " Ik ben nog altijd in mijn bed met mijne vervrozen voeten en dat betert niet en ik kan in het hospitaal niet gaan want er is geen plaats"

En twee dagen later op 18 januari:

" wij vertrekken donderdag toekomende naar het frond of wel zaterdag maar ik geloof wel van zaterdag als gij nog iets wilt opzenden gij hebt nog juist tijd want als wij op het front zullen zijn zal het wel geen zoo wel meer gaan dan hier want het zal wel een maand duren eer dat wij juist in onze divisie zullen zijn

Ik zal nog trachten om in een hospitaal te gaan met mijne vervroren voeten. Hier kijken ze daar niet achter maar ik zal wel trachten mijne karot te trekken "

In zijn brief van 22 januari schrijft bhij:

Nu Alice,ik ga in dezelve divisie van Capon. Ik heb het gevraagt en ik mag gaan. En de die die in de derde divisie die moeten maar dinsdag weg. Mijn voeten zijn gebeter en ik ben blijde dat ik moet mede naar het frond. Ik zal daar trachten in het hospitaal te gaan.